31/01/2025
Wyobraź sobie2 taką sytuację: twój przyjaciel ma jutro rozmowę w sprawie nowej pracy albo egzamin z języka polskiego. Chcesz życzyć mu szczęścia, więc mówisz: trzymam za ciebie kciuki. Angielska wersja tego powiedzenia to: I keep my fingers crossed. Czy wiesz, że to przesąd?
Przesąd (albo inaczej zabobon) to wiara3 w zależność między niepołączonymi wydarzeniami. Na przykład wiara w to, że twój przyjaciel dobrze zda egzamin, jeśli będziesz trzymać za niego kciuki. Oczywiście, tak naprawdę wiemy, że przyjaciel musi przygotować się do egzaminu i dzięki temu zda. Trzymamy kciuki, żeby dodać komuś odwagi, okazać życzliwość4 i trochę pomóc szczęściu. Chcemy mieć kontrolę nad sytuacją.
Inny przykład przesądu to myśl, że czarny kot przynosi pecha5. Obiektywnie nie ma żadnego związku pomiędzy tym, że czarny kot przechodzi przez drogę, a tym, co będzie potem. Ale często wierzymy, że jest taki związek i to jest właśnie przesąd.
Przesądy pochodzą od dawnych wierzeń religijnych lub magicznych i zwykle dotyczą szczęścia albo pecha. Na przykład wiele Polek uważa, że jeśli torebka leży na podłodze to uciekają z niej pieniądze. Jeśli nie chcesz być biedna, lepiej nie kładź torebki na podłodze. Złym pomysłem według Polaków jest witanie się przez próg6. Lepiej zaprosić gościa do domu i wtedy podać sobie ręce. Zawracanie z drogi też przynosi pecha, więc jeśli po wyjściu z domu zapomnisz czegoś wziąć i musisz wrócić, to w domu usiądź na chwilę.
Co przynosi szczęście? Jeśli twój znajomy nie pozna cię to znaczy, że będziesz bogaty. Jeśli widelec, łyżka albo nóż spadnie na podłogę to znaczy, że przyjdzie do ciebie gość. Czy to szczęście czy pech? To zależy, czy lubisz mieć gości. Jeśli powiedziałeś coś złego, na przykład w złości powiedziałeś złe życzenie to możesz cofnąć7 zło – trzeba zapukać w niemalowane drewno (na przykład w drewniany stół). Możesz też trzymać w domu końską podkowę, która przynosi szczęście.
Są też przesądy okolicznościowe – na ślub, urodziny i inne okazje. Nasze babcie znają bardzo dużo przesądów, więc uczmy się od nich. Nawet jeśli nie wierzymy w nie – przesądy są ciekawym elementem kultury.
Czy Polacy są przesądni? Większość tak. Lubimy mieć poczucie kontroli nad sytuacją i lubimy wierzyć w magiczne właściwości8 rzeczy i praktyk. A czy ty jesteś przesądny?
Słowniczek: